كسب موفقيت براي حضور پيوسته نه مقطعي در بازارهاي داخلي و همچنين بازارهاي منطقه‌اي و بين‌المللي تحت تاثير رقابت‌هاي فشرده و فزوني عرضه بر تقاضا همواره به دو عامل اساسي يكي "كيفيت" و ديگري "قيمت" بستگي داشته، دارد و خواهد داشت، گرچه عوامل مهم ديگري همچون حفظ محيط زيست، دوام، ايمني، خدمات بعد از فروش، بهنگام بودن و احترام به مشتريان را نيز نمي‌توان ناديده گرفت.

استانداردهاي سري ايزو 9000 نيز در زمينه كيفيت گفتگو مي‌كند، ولي نه فقط كيفيت محصول نهايي، بلكه كيفيت عملكرد صحيح  همواره صحيح تمامي بخش‌هاي يك سازمان كه در مجموع در كيفيت محصول يا خدمت عرضه شده توسط يك سازمان يا به عبارتي ديگر در كيفيت كل سازمان تجلي مي‌يابد.

تدوين استانداردهاي سري ايزو 9000 در مورد مديريت كيفيت و تضمين كيفيت (QM, QA) در اواخر دهه هفتاد با بهره‌گيري از استاندارد انگلستان به شماره 5750 (BS5750) و ساير استانداردهاي مربوط به سيستم‌هاي كيفيت طراحي شده براي صنايع نظامي و هسته‌اي در كميته فني شكاره 176 سازمان بين‌المللي استاندارد (ISO/TC 176) تحت عنوان "مديريت كيفيت و تضمين كيفيت" آغاز و در سال 1987 پس از بحث و بررسي‌هاي علمي و تخصصي گسترده و تاييد پيش‌نويس‌هاي تهيه شده توسط كشورهاي عضو اين كميته فني به صورت مجموعه‌اي مشتمل بر شش استاندارد از سوي دبيرخانه سازمان بين‌المللي استاندارد منتشر گرديد و در حال حاضر بر تعداد آنها افزوده شده و مشتمل روش آزمون 18 استاندارد گرديده است.

استانداردهاي سري ايزو 9000 در واقع تعيين‌كننده ويژگي‌ها يا مشخصات فني براي محصول نيستند، بلكه استانداردهايي هستند كه بر فرايند و عملكرد تمامي فعاليت‌ها كه بر كيفيت محصول يا خدمت نهايي تاثير مي‌گذارد توجه دارد و به همين روي براي هر نوع صنعتي داراي كاربرد است.

استانداردهاي سري ايزو 9000 مي‌گويد كه كيفيت محصول، فقط از طريق كنترل و بازرسي، حتي بازرسي صد در صد، به صورت پيوسته قابل تامين نيست، بلكه كيفيت بايد در فرآيند توليد و آنهم در تمامي بخش‌هاي يك سازمان (كارخانه يا شركت) از جمله بخش طراحي، بخش تداركات، بخش توليد، بخش كنترل كيفيت، بخش آموزش و امثالهم خلق و بوجود آيد و بهمين روي است كه كيفيت و ارزش نهادن بر كيفيت را مسووليت مشترك تمامي كاركنان و در تمامي بخش‌هاي يك سازمان تلقي مي‌نمايد.

طبقه‌بندي و معرفي استانداردها

استاندارد ايزو 9000 بطور كلي در سه طبقه‌بندي مي‌شوند:

• استانداردهاي مربوط به مديريت كيفيت و عناصر سيستم كيفيت (سري ايزو 9004)
• استانداردهاي مربوط به الگوهاي تضمين كيفيت (ايران-ايزو 9001، 9002 و 9003)
• ساير استانداردهاي راهنما و حمايت‌كننده (ايزو 8402، سري ايزو 9000 و سري ايزو 10000)

استاندارد ايزو 1-9000 در واقع مديران يك سازمان را چه توليدي باشد يا خدماتي در انتخاب و كاربرد استانداردهاي مديريت كيفيت و تضمين كيفيت راهنمايي مي‌كند، از آن جمله كه مناسب‌ترين الگوي تضمين كيفيت براي آنان كدام است و استانداردهاي ايزو 1-9004 و 2-9004 مديران سازمان را ياري مي‌دهد كه چگونه سيستم مدييت كيفيت را در سازمان خود برقرار نمايند.

استانداردهاي ايزو 9001، 9002، 9003(1994) كه معادل با استانداردهاي ايران-ايزو 9001، 9002 و 9003(1374) هستند، تحت عنوان الگوهاي تضمين كيفيت، پذيرفته شده‌اند و صدور گواهينامه براي سيستم‌هاي كيفيت بر حسب انطباق با يكي از اين استانداردها صورت مي‌گيرد.

عناوين كامل اين استانداردها به شرح زير مي‌باشد:

• استاندارد ايران-ايزو 9001(1374) – سيستم كيفيت – الگو براي تضمين كيفيت در طراحي، توسعه، توليد، نصب و ارايه خدمات.
• استاندارد ايران-ايزو 9002(1374) – سيستم كيفيت – الگو براي تضمين كيفيت در توليد، نصب و ارايه خدمات.
• استاندارد ايران-ايزو 9003(1374) – الگو براي تضمين كيفيت در بازرسي و آزمون نهايي.

از جمله اسنانداردهاي راهنما، استاندارد ايران-ايزو 8402(1374) مي‌باشد كه در برگيرنده 67 اصطلاح و تعريف هر يك از آنها در زمينه كيفيت، سيستم كيفيت، مديريت كيفيت و ابزار و فنون مرتبط مي‌باشد.

استانداردهاي معرفي شده در فوق را مي‌توان از موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران واقع در كرج و يا مديريت‌هاي استاندارد و تحقيقات صنعتي استان‌ها شهرستان‌ها تهيه كرد.

كاربرد استاندارد سري ايزو 9000

كاربرد اين استاندارد در سال‌هاي اخير در توليد و تجارت جهاني و منطقه‌اي از اهميت خاص و رو به گسترش برخوردار گرديده‌است و مي‌رود كه بتدريج در توليد داخلي در كشورها نيز از چنين اهميتي برخوردار گردد.

بنا بر توصيه بسياري از متخصصان ذيصلاح مديريت كيفيت، براي ايجاد و استقرار سيستم مديريت كيفيت مناسب است كه استانداردهاي ايزو 1-9004 و 2-9004 بعنوان اساس و راهنماي ايجاد سيستم در نظر گرفته شود و همزمان حداقل الزامات تعيين شده در استانداردهاي ايران ايزو 9001، 9002 و 9003 به عنوان الگوي تضمين كيفيت نيز تامين گردد.

امروز پرسش اين سوال از سوي مشتريان عمده كه "آيا داراي گوهينامه ايزو 9000 هستيد يا خير" و اگر داراي اين گواهينامه هستيد "اين گواهينامه را از كدام سازمان معتبر صادر كننده گواهينامه دريافت داشته‌ايد؟" بسيار متداول شده است.

نگاهي به آمار گواهينامه‌هاي صادر شده در جهان و روند گسترش آن در سه سال اخير (در فوريه 1994 نزديك به 45هزار سازمان، در فوريه 1995 نزديك به هفتاد هزار سازمان و در فوريه 1996 نزديك به 99 هزار سازمان) اين اهميت و گسترش آنرا نشان مي‌دهد.

بسياري از متخصصان مديريت كيفيت، استانداردهاي سري ايزو 9000 را پديده يا موضوع يا فن فوق‌العاده جديد يا اختراع حديد نمي‌دانند، بلكه معتقدند تدوين كنندگان اين استانداردها اكثريت اصول اجرايي و مديريتي كه تا دهه 1970 در زمينه كنترل و بهبود كيفيت در بسياري از كشورهاي فعال در رقابت بين‌المللي از خود اثرات تاثيرگذار بر كيفيت، كاهش ضايعات و بهره‌گيري از خلاقيت و توانايي انسان‌ها، بر جاي گذازده بودند را گردآوري نموده و آنرا در قالبي مديريتي و بر پايه اين ديدگاه كه كيفيت در بخش به بخش سازمان خلق مي‌گردد، به جامعه آگاه و جستجوگر ابزارهاي مديريتي موثر در صنعت جهاني و از طريق سازمان بين‌المللي استاندارد عرضه نموده‌اند.